"शिवकालीन कोठ्याच्या विहिरीत दरवर्षी गणेशोत्सवाची अनोखी परंपरा"

 

तुळजापूर: शिवकालीन कोठ्याची ऐतिहासिक विहीर – परंपरेतून जपला जातो गणेशोत्सवाचा सोहळा**

शिवाजी महाराजांच्या काळातील असंख्य ऐतिहासिक वास्तू, किल्ले आणि धार्मिक परंपरा आजही समाजाला प्रेरणा देतात. अशाच एका परंपरेतून दरवर्षी गणेशोत्सव काळात प्रकट होणारी एक आगळीवेगळी कथा म्हणजे **कोठ्याच्या शिवकालीन विहिरीत गणेशोत्सव साजरा करण्याची परंपरा**. या ऐतिहासिक कमानीमध्ये दरवर्षी गणपती बाप्पा बसवले जातात आणि संपूर्ण परिसर भक्तिरसात न्हाऊन निघतो.

इतिहासाच्या पानांवर नजर टाकली तर छत्रपती शिवाजी महाराजांनी आपल्या राज्यात पाण्याच्या सोयीसाठी, जलसंवर्धनासाठी आणि शत्रूंवर मात करण्यासाठी अनेक अद्भुत विहिरी, बोगदे, जलकुंड आणि तलाव बांधले. कोठ्याची ही विहीर त्याच काळातील दगडी बांधकामाचे उत्कृष्ट उदाहरण मानली जाते. विहिरीवर केलेल्या कमानींमुळे ती फक्त जलस्रोत न राहता एक सुंदर वास्तूशिल्प ठरते. शिवाजी महाराजांच्या काळात बांधलेले हे स्थळ आजही पर्यटक आणि संशोधकांचे आकर्षण आहे.

गणेशोत्सवाची ही परंपरा स्थानिक मंडळांनी जपून ठेवली आहे. साधारणपणे दोनशे वर्षांपासून या विहिरीतील कमानीमध्ये गणपतीची मूर्ती बसवली जाते. परिसरातील ग्रामस्थ मोठ्या श्रद्धा, भक्ती आणि उत्साहाने हा उत्सव साजरा करतात. गणपती बसविण्याची पद्धत विशेष आहे – कमानीच्या मध्यभागी आकर्षक सजावट केली जाते आणि त्यात गणेशमूर्ती स्थापित होते. त्यामुळे प्राचीन दगडी शिल्पकला आणि सणोत्सवाचा संगम पाहून लोक भारावून जातात.

गणेशोत्सव काळात या ठिकाणी विविध सांस्कृतिक कार्यक्रम, कीर्तन, भजन, हरिपाठ तसेच सामाजिक उपक्रमांचे आयोजन केले जाते. तरुण मंडळे रक्तदान शिबिरे, आरोग्य तपासणी शिबिरे आणि पर्यावरण जनजागृती मोहीमा राबवून समाजकारणालाही चालना देतात. "गणपती बाप्पा मोरया"च्या जयघोषाने संपूर्ण विहीर परिसर दुमदुमून जातो.

आजच्या पिढीला या परंपरेचा अभिमान आहे. जुनी वास्तू, इतिहासाची आठवण आणि सणांचा उत्साह यांचा संगम इथे अनुभवायला मिळतो. शिवाजी महाराजांच्या काळातील ही विहीर केवळ ऐतिहासिक ठेवा नाही, तर सांस्कृतिक वारशाचाही एक अविभाज्य भाग ठरते.

या परंपरेमुळे गणेशोत्सव अधिक अर्थपूर्ण वाटतो. आधुनिक काळात जेव्हा सण फक्त मनोरंजनापुरते मर्यादित होत आहेत, तेव्हा अशा ऐतिहासिक ठिकाणी साजरा होणारा उत्सव तरुणाईला संस्कृती, इतिहास आणि भक्तीची जाणीव करून देतो.

निष्कर्ष :

शिवाजी महाराजांच्या काळातील कोठ्याची विहीर आज गणेशोत्सवामुळे पुन्हा नव्याने उजळून निघते आहे. दगडी कमानींच्या सावलीत, ऐतिहासिक वातावरणात बसलेले बाप्पा भक्तांना वेगळाच आध्यात्मिक अनुभव देतात. ही परंपरा इतिहासाची आठवण जपत पुढील पिढीला वारसा म्हणून देण्यात स्थानिक मंडळे यशस्वी ठरत आहेत. अशा अनोख्या परंपराच आपली संस्कृती जिवंत ठेवतात आणि गणेशोत्सवाला खऱ्या अर्थाने "सार्वजनिक" बनवतात.आधारस्तंभ:- अभिजीत (भैय्या) साळुंके,अध्यक्षः- दुर्गेश साळुंके,उपाध्यक्ष:- अनिल निकम,कोषाध्यक्ष:- महेश भालेकर,सहकोषाध्यक्ष :- रियाज शेख,सचिव:- श्री माळगे,सहसचिव:- रुद्र साळुंके व मंडळाचे सभासद उपस्थित होते....

---

✦ उपशीर्षके (Sub-headlines)

1. शिवकालीन वास्तूकलेच्या साक्षीने गणपती बाप्पाचा मंगल सोहळा

2. *दोनशे वर्षांची अखंड परंपरा – गावकऱ्यांचा अभिमान*

3. कमानींच्या सावलीत गणेशोत्सव – भक्तिरस आणि इतिहासाचा संगम

4. सांस्कृतिक कार्यक्रम, समाजोपयोगी उपक्रमांनी उत्सवाला विशेष उंची

5. शिवाजी महाराजांचा वारसा – पुढील पिढीपर्यंत जपली जाणारी परंपरा

---

 ✦ फोटो कॅप्शन (Photo Captions)

1. ऐतिहासिक कमानीत विराजमान झालेले गणपती बाप्पा

2. विहिरीच्या प्राचीन दगडी बांधकामासमोर सजलेला गणेशोत्सव

3. गावकऱ्यांच्या सहभागातून जपली जाणारी परंपरा

4. “गणपती बाप्पा मोरया”च्या जयघोषाने दुमदुमलेला परिसर*

5. इतिहास, संस्कृती आणि भक्ती यांचा सुंदर संगम

--