महाराष्ट्रातील स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुका २ डिसेंबर २०२५ रोजी; आचारसंहिता घोषणा जाहीरतेनंतर लगेच लागू होणार

 

---

निवडणुकीची तारीख आणि प्रक्रिया

Maharashtra State Election Commission (SEC) ने महाराष्ट्रातील निवडणूक संदर्भातील पहिल्या टप्प्याची घोषणा केली आहे — राज्यातील २४६ नगरपरिषद (Nagar Parishads) व ४२ नगरपंचायती (Nagar Panchayats) यांच्यासाठी मतदान २ डिसेंबर २०२५ रोजी होणार आहे.  मतमोजणीची प्रक्रिया पुढील दिवशी ३ डिसेंबर २०२५ रोजी होईल.

  उमेदवारी अर्ज भरण्याची सुरूवात १० नोव्हेंबर २०२५ पासून होईल व अर्जांची समीक्षा १८ नोव्हेंबर रोजी करण्याची तर नोंदणिकरण व परतीची मुदत २१ वा / २५ नोव्हेंबर पर्यंत ठेवण्यात आली आहे. 

या टप्प्याशी संबंधित निवडणूंनंतर, राज्यातील ३२ जिल्हा परिषदाआणि ३३६ पंचायत समित्या व २९ महानगरपालिकांसह इतर स्थानिक संस्था पुढील टप्प्यात निवडणुकीसाठी समाविष्ट होणार आहेत. 

---

आचारसंहितेची अवधि आणि कायदेकायदे

निवडणूक प्रक्रिया जाहीर होताच, त्या अभ्यास क्षेत्रात आचारसंहिता (Model Code of Conduct) लागू केली जाईल. विशेष म्हणजे, निवडणुकीची घोषणेनंतर उत्तरेकडील कोणतीही नवीन सरकारी योजना, घोषणा किंवा प्रचार अशुद्ध परिणाम टाळण्यासाठी थांबवले जाईल. 

ʻoउदाहरणार्थ’, SEC ने ४ नोव्हेंबर २०२५ रोजी “लोकशाही संस्थांसाठी निवडणूक संबंधी आचारसंहितेचा आदेश” जारी केला आहे.  या आदेशानुसार:

• प्रचारासाठी सार्वजनिक मोहिमा आणि आवाज वाढविणाऱ्या यंत्रणांवर वेळेची मर्यादा (उदा. लोकवृत्त कृती रात्री १० ते सकाळी ६ दरम्यान बंद) लावण्यात आली आहे. 

• पैसा, मद्य किंवा भेटवस्तू वितरण करणे बंद झालं आहे. सरकारी वाहन, कर्मचारी किंवा इमारतींचा प्रचारासाठी वापर निषिद्ध आहे. 

• उमेदवारांचे खर्च मर्यादा ठरवण्यात आल्या आहेत – नगरपरिषद/नगरपंचायतीमध्ये रु. २ लाख ते ५ लाख, झिला परिषद/पंचायत समित्यांसाठी रु. २–३ लाख इतकी. 

यावरून स्पष्ट होते की, निवडणूक जाहीरतेनंतर प्रत्यक्ष मतदानापर्यंत परिसरात आचारसंहितेचे काटेकोर पालन होणार आहे.

---

महत्त्वाचे मुद्दे

• या निवडणूकीचे अर्थशास्त्र आणि राजकीय महत्त्व खूप आहे कारण हे स्थानिक स्वराज्य संस्थांचे ताजे मतदान आहे, जे राज्यातील grassroots-लोकशाही प्रणालीला दिशा देतात.

• आचारसंहितेच्या कालावधीत सरकारी निर्णय घेणे अथवा निधीचे वाटप करणं यावर बंदी आहे — त्यामुळे निवडणुकीच्या निष्पक्षतेसाठी हे अत्यंत महत्त्वाचं आहे.

• उमेदवारी अर्ज, नामांकन, प्रचार, मतदान या प्रक्रियेत सर्व पक्षांनी, उमेदवारांनी आणि प्रशासनाने नियमांचे पालन करणं गरजेचं आहे — उल्लंघन झाल्यास कडक शिक्षा होऊ शकते.

• या निवडणूकीमुळे पुढील विधानसभा किंवा राज्यस्तरीय निवडणुकांचे कल दिसू शकतात कारण स्थानिक राजकारणाचा प्रभाव मोठ्या प्रमाणावर असतो.

---

निष्कर्ष

म्हणून, महाराष्ट्रातील स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुका २ डिसेंबर २०२५ रोजी आणि मतमोजणी ३ डिसेंबर रोजी ठरल्याने, आचारसंहिता जाहीरतेनंतर त्वरित लागू होणार आहे. या निवडणूकीचा सुयोग्य व पारदर्शक प्रवास सुनिश्चित करण्यासाठी प्रशासनाने व निवडणूक आयोगाने आराखडे आखलेले आहेत. यामुळे राजकीय पक्ष, उमेदवार आणि नागरिकांनी या प्रक्रियेतील नियमांचे काटेकोरपणे पालन करणे महत्त्वाचे आहे.

मला सध्यातरी State Election Commission, Maharashtra (SEC) द्वारे जाहीर झालेली उमेदवारांची संपूर्ण यादी उपलब्ध झाली नाही — पण खाली काही महत्वाची माहिती देऊ शकतो:

• उमेदवारी अर्ज भरण्याची प्रक्रिया १० ते १७ नोव्हेंबर २०२५ या कालावधीत आहे. 

• scrutiny (नामकरणाची तपासणी) १८ नोव्हेंबर २०२५ रोजी होणार आहे. 

• उमेदवारी नामांकन फेडवण्याची अंतिम मुदत २१ नोव्हेंबर २०२५ (झटपट प्रकरणे) आणि २५ नोव्हेंबर २०२५ (अपील असलेल्या प्रकरणात) ठेवण्यात आली आहे. 

• मतदान दिनांक: २ डिसेंबर २०२५, मतमोजणी: ३ डिसेंबर २०२५. 

• उमेदवारांची यादी म्हणजे “Final list of candidates” ही २६ नोव्हेंबर २०२५ रोजी प्रकाशित होणार आहे.