तुळजापूर शाकंबरी नवरात्र साठी आई तुळजाभवानी मातेची मोह निद्रा सुर

 तुळजापूरची श्री तुळजाभवानी देवी महाराष्ट्रातील एक प्रमुख आणि प्राचीन देवीस्थाने आहे. दरवर्षी श्रावण आणि अश्विन महिन्यात साजऱ्या होणाऱ्या नवरात्रोत्सवाला विशेष महत्त्व आहे. या काळात देवीच्या उपासनेचा एक महत्त्वपूर्ण भाग म्हणजे मोह निद्रा किंवा योग निद्रा होय. 

शाकंबरी नवरात्र हा देवीच्या शाकंभरी अवताराच्या पूजेसाठी प्रसिद्ध आहे. या नवरात्रात तुळजाभवानी मातेच्या मोह निद्रेचा विधी एक खास अध्यात्मिक परंपरेचा भाग मानला जातो. मोह निद्रेचा अर्थ आहे, देवी स्वतःच काही काळासाठी योग निद्रेत किंवा तात्त्विक विश्रांतीच्या अवस्थेत जाते. या विधीचा उद्देश भक्तांसाठी नवीन उर्जेचा संचार करणे आणि देवीची कृपा प्राप्त करणे आहे.

 मोह निद्रेचा विधी:

तुळजाभवानी मातेची मोह निद्रा सुरू होण्यापूर्वी मंदिरात विशेष पूजा व होम यज्ञ आयोजित केले जातात. देवीच्या मूर्तीला पवित्र वस्त्रांनी सजवले जाते आणि तिच्या समोर शुभ दीपप्रज्वलन केले जाते. मंदिरातील पुजारी मोह निद्रेचा मंत्रोच्चार करतात आणि देवीला योग निद्रेत जाण्याची विनंती करतात. या विधीमध्ये वेद-मंत्रांचा उच्चार, भक्तांच्या आर्त प्रार्थना आणि आध्यात्मिक संगीत यांचा समावेश असतो.

मोह निद्रेच्या काळात देवीच्या मंदिरात काही विशिष्ट नियम पाळले जातात. या काळात मंदिरात उगाच गोंगाट केला जात नाही, भक्त शांतपणे दर्शन घेतात आणि देवीच्या निद्रेला बाधा होणार नाही याची काळजी घेतात. या विधीमध्ये देवीला सुगंधी फुले, फळे आणि अन्नाचा नैवेद्य अर्पण केला जातो.

आध्यात्मिक महत्त्व:

मोह निद्रेला केवळ धार्मिकच नाही, तर आध्यात्मिक महत्त्वदेखील आहे. मोह निद्रेच्या काळात भक्तांना आत्मपरीक्षण करण्याची आणि स्वतःच्या जीवनाचा पुनर्विचार करण्याची संधी मिळते. यामध्ये देवी तिच्या भक्तांच्या जीवनातील सर्व दुःख, अडचणी, आणि मोहांपासून त्यांची मुक्ती करण्यासाठी शक्ती संचारित करते, अशी श्रद्धा आहे. 

शाकंबरी नवरात्रात देवीला हिरव्या भाज्या आणि फळांची नैवेद्य अर्पण करण्याची परंपरा आहे. यामागे पृथ्वीवरील अन्न आणि निसर्गसंपत्तीचे संरक्षण करण्याचा संदेश आहे. भक्त देवीच्या कृपेने भरभराटी, आरोग्य, आणि समृद्धीची अपेक्षा करतात.

 उत्सवातील भक्तांचा सहभाग:

तुळजापूरच्या या उत्सवात महाराष्ट्र, कर्नाटक, आणि देशभरातून लाखो भाविक सहभागी होतात. मोह निद्रेच्या वेळी मंदिर परिसरात एक अद्वितीय शांतता आणि सकारात्मक ऊर्जा अनुभवता येते. या काळात भाविक उपवास ठेवून देवीची पूजा करतात आणि तिच्या जागृतीची प्रतीक्षा करतात. मोह निद्रा संपल्यानंतर देवीचे दर्शन म्हणजे भक्तांसाठी विशेष प्रसाद मानले जाते.

तुळजाभवानीची मोह निद्रा हा नवरात्र उत्सवाचा गाभा आहे, जो भक्तांना देवीच्या शक्तीशी जोडतो आणि त्यांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवण्यास मदत करतो.